Gemeenten krijgen het nu al financieel moeilijk met het huidige Wmo-vervoer, en dat probleem wordt door de vergrijzing elk jaar groter. Meer mensen doen een beroep op doelgroepenvervoer, en als we niets veranderen, wordt het systeem simpelweg onbetaalbaar, stelt directeur Paul Pietersen in onderstaande blog.
We hebben dus te maken met meer reizigers. Daar komt nog eens bij dat de mobiliteitsbehoefte van mensen verandert. Ouderen blijven langer zelfstandig, ze zijn mobieler dan vroeger en willen grip houden op hun reis. Tegelijk is het doelgroepenvervoer tien keer zo duur per kilometer als het openbaar vervoer. Dat betekent dat we slimmer moeten kijken: wie heeft echt Wmo-vervoer nodig, en wie kan ook met het OV?
Bij Qarin denken we daar al jaren over mee. Ik zie van dichtbij hoe urgent deze vraag geworden is. Hoe houden we mobiliteit toegankelijk én betaalbaar? Mijn antwoord: door gedragsverandering serieus aan te pakken. Dat vraagt om een gerichte aanpak in drie stappen: informeren, stimuleren en flankeren.
Stap 1: Informeer mensen beter over wat wél kan
Veel mensen maken gebruik van een Wmo-taxi omdat ze niet weten dat er een goed OV-alternatief is. Soms is er een toegankelijke bushalte om de hoek, rijdt er vier keer per uur een bus, en kan iemand zonder overstappen naar de markt of het ziekenhuis. Maar dat weet niet iedereen.
Daarom begint gedragsverandering met goede, toegankelijke informatie. Wat zijn de mogelijkheden? Hoeveel kost het? Is het station of de halte rolstoeltoegankelijk? Hoe ver is het lopen? Zijn er overstappen?
Bij Qarin geven we dagelijks OV-reisadvies aan vele mensen. In samenwerking met planners zoals 9292 en de NS Reisplanner laten we realtime zien welke opties er zijn, hoe toegankelijk ze zijn en wat het betekent voor de reiziger. En voor wie liever belt dan klikt, staat ons klantcontactcenter 24/7 klaar. Met medewerkers die niet alleen de systemen kennen, maar vooral ook de doelgroep.
Stap 2: Stimuleer het juiste gedrag
Informatie alleen is niet genoeg. De keuze voor een taxi is vaak comfortabel en vertrouwd. Als de prijs hetzelfde is als een buskaartje, waarom zou je dan overstappen?
Daarom is de tweede stap van het door ons opgestelde stappenplan: stimuleer het gebruik van het OV actief. Geef reizigers die kunnen overstappen op het OV een financieel voordeel. Maak het aantrekkelijk. Denk aan prijsvoordelen, loyaliteitssystemen of acties zoals OV-miles waarmee je spaart voor bijvoorbeeld een uitje of een museumbezoek.
Zodra mensen ervaren dat het OV sneller, prettiger of goedkoper is – én goed geregeld – verandert het gedrag. Daar geloven we bij Qarin sterk in. Daar werken we al aan, samen met verschillende opdrachtgevers.
Stap 3: Maak beleid dat keuzes stuurt
De derde stap draait om flankerend beleid. Als gemeente moet je durven sturen. Niet alles overlaten aan de reiziger, maar duidelijke kaders stellen. Maatwerk per persoon. Bijvoorbeeld: doelgroepenvervoer alleen als het écht nodig is. Of: alleen op bepaalde momenten van de dag. Bijvoorbeeld ‘s avonds als de bus minder rijdt.
Denk aan een beperkt aantal Wmo-ritten per maand, of een onderscheid tussen dag- en avondvervoer. Maak gebruik van nieuwe indicatieregisters om beter te bepalen wie recht heeft op welk vervoer, en op welke momenten. Niet om mensen iets te ontnemen, maar om rechtvaardiger te verdelen – en het systeem toekomstbestendig te houden.
Alles tegelijk – niet stap voor stap
Wat ik vaak zie in gesprekken met gemeenten: men wil eerst informeren, dan een keer iets stimuleren, en misschien later beleid aanpassen. Maar zo werkt het niet. Gedragsverandering werkt alleen als je alle drie de stappen tegelijk inzet.
Zeggen dat het OV ook een optie is, heeft weinig zin als je niet tegelijkertijd zorgt dat het aantrekkelijker is én de beleidsvoorwaarden daarop aansluiten. Het is dus geen lineair plan, het is een integrale aanpak. En die moet je als gemeente durven uitrollen.
De winst is groter dan je denkt
Als gemeenten deze gedragsaanpak goed uitvoeren, kunnen ze al in het eerste jaar 5 tot 10 procent besparen op hun Wmo-vervoerbudget. Zonder dat mensen erop achteruitgaan in bereikbaarheid of service. De winst zit in betere keuzes, niet in minder vervoer.
Bij Qarin doen we dit dagelijks. We informeren, adviseren, sturen bij en bouwen samen met onze opdrachtgevers aan mobiliteit die werkt. Toegankelijk, betaalbaar én toekomstgericht. De druk op het systeem neemt toe. Dat weten we allemaal. Gemeenten zien het op zich afkomen. Maar tussen weten en er vervolgens iets aan doen, zit vaak te veel ruimte.
Mijn oproep: laat gedragsverandering niet iets vaags blijven. Maak het concreet. En begin vandaag.
Meer weten over onze vernieuwende visie op vervoer? Lees dan hier verder: https://qarin.nl/over-ons/
Paul Pietersen
Directeur Qarin